Hoe zit het ook alweer met sociaal wenselijkheid?

Een korte reminder

Wij onderscheiden twee vormen van sociaal wenselijk antwoorden: zelfdeceptie en impressiemanagement. Er is sprake van zelfdeceptie als iemand onbewust een onrealistisch beeld van zichzelf heeft. Bij impressiemanagement geeft iemand bewust een bepaald beeld van zichzelf, om zo een positiever beeld te creëren. Hoe om te gaan met een kandidaat die hoog scoort op impressiemanagement is duidelijker uit te leggen dan met een kandidaat die hoog scoort op zelfdeceptie.
Goed om te weten: impressiemanagement en zelfdeceptie in een persoonlijkheidsmeting wordt gemeten aan de hand van controlevragen. Deze vragen staan los van de vragen waaruit het persoonlijkheidsprofiel van een kandidaat wordt afgeleid. De score op impressiemanagement of zelfdeceptie is dus niet specifiek te koppelen aan een of meer persoonlijkheidsaspecten of aan specifieke competenties.

Sociaal wenselijkheid wordt in de rapportages van HFMtalentindex aangegeven door middel van een 1, 2 of 3, zo zie je in één oogopslag waar je rekening mee moet houden in het interview:
1 – geen indicatie
2 – enige indicatie
3 – indicatie

Impressiemanagement en het interview

Onderzoek toont aan dat het bij een hoge(re) score op impressiemanagement zeer belangrijk is een goed gestructureerd interview te houden. Het blijkt dat naarmate een selectie-interview meer gestandaardiseerd is, de interviewer zich doorgaans minder laat beïnvloeden door impressiemanagement tijdens het gesprek.
Enkele tips:

Nog kritischer doorvragen op voorbeelden die de kandidaat schetst is cruciaal. Vraag door op praktijkvoorbeelden. Wees hierbij alert op zogenaamde positieve zwakke punten als “Ik werk vaak juist té hard”. Vraag hierop door.
Combineer de resultaten uit het rapport met concrete voorbeelden uit de omgeving van de kandidaat, bijvoorbeeld “Welke sterke punten geeft jouw huidige leidinggevende je terug? En welke verbeterpunten?”.
Neem de tijd voor een interview. In een kort interview is het risico groter dat je je laat bedriegen door impressiemanagement.
Evalueer de reacties van de kandidaat op elke vraag afzonderlijk en sta niet alleen bij het totaalbeeld stil. Juist in het totaalbeeld ben je ontvankelijk voor het effect van impressiemanagement.
Stel de eenvoudige vraag: “Op welke punten heb je overdreven?”
Al met al is een ‘enige indicatie’ op impressiemanagement prima te ondervangen en soms dient het zelfs een zeker nut.

Zelfdeceptie en het interview

Zoals Meijning hierboven al aangeeft, heeft het weinig zin om in discussie te gaan met de kandidaat. Een kandidaat heeft niet voor niets een hoge score op zelfdeceptie. Het kwartje zal echt niet vallen in een gesprek van een uur. Meijning: “Bij onze eigen online assessments is de norm die wij stellen bij een zelfdeceptie-score zeer streng. Denk dus niet, ach dat zal wel meevallen in de praktijk. Check of de kandidaat zich kwetsbaar durft op te stellen en wat hij in de toekomst zou willen verbeteren. Waar heeft hij of zij last van of welke training zou hij of zij willen volgen? Komt daar een reëel antwoord op of is het verkapt ‘Ik ben te goed voor anderen’. Uiteindelijk kun je maar één ding doen in het interview: scherp doorvragen op verbeterpunten. Laat de kandidaat hier voorbeelden uit de praktijk van geven en trek vervolgens je eigen conclusies. Bij een hoge score op zelfdeceptie geldt eigenlijk: bij twijfel, niet doen.